W poszukiwaniu kamienia filozoficznego.
11 lutego 1144 r. Robert z Ketton 4 (ok. 1110-1160), angielski mnich działający w Hiszpanii, zakończył tłumaczenie arabskiego tekstu, któremu nadał łaciński tytuł Liber de compositione alchimiae. Był to pierwszy tekst alchemiczny, jaki poznała Europa. W Bibliotece Kórnickiej znajduje się 150 dzieł, których tematyka oscyluje wokół myśli alchemicznej, technologii i filozofii materii. Zapraszamy na przegląd publikacji dostępnych na Platformie Cyfrowej Biblioteki Kórnickiej.
„Alchemik Sędziwój”, obraz Jana Matejki, 1867 r., ze zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi
(domena publiczna)
Paracelsus (1493/94-1541) był największym reformatorem medycyny, farmacji i alchemii renesansowej, a odcisnął swe piętno również na teologii protestanckiej i humanizmie. W latach 1589-1591 Jan Huser z Bazylei opublikował pierwszą edycję zbiorową dzieł Paracelsusa. Jego dzieła były też tłumaczone na łacinę i inne języki. W zbiorach Biblioteki Kórnickiej znajdują się jego dwa dzieła wydane w Krakowie, przetłumaczone na łacinę przez Adama Schroetera (ok. 1525-ok. 1572), pochodzącego z Łużyc poety łacińskiego. Do swoich tłumaczeń dodał również własny komentarz, a druk obu wydań sfinansował zainteresowany alchemią Olbracht Łaski.
Archidoxae Philippi Theophrasti Paracelsi Magni: Germani Philosophie Medici Sollertissimi, ac Mysteriorum nature Scrutatoris. Artificis absolutis. simi. Libri X. Nunc primum studio et diligentia Adami Schröteri, Philosophi et Poetae Laureeati etc. èè Germanico in Latinum translati et editi. Marginalibus annotationibus et indice copiosissimo, per Ioannem Gregorium Macrum Philosophum et Medicum, adiectis, Cracoviae M. Wirzbieta [1569 post 1 V]
Książka pochodzi ze zbiorów Tytusa Działyńskiego. Uwagę zwraca jej oprawa, na którą składa się obleczona w skórę deska, a także resztki zapięć
De praeparationibus P. Theophrasti Paracelsi, ab Hohenheim Germani, Philosophi ac Medici, omnium iuidicio absolutissimi: Libri duo. [Tłum. i wyd.:] Adam Schröter, Cracoviae Maciej Wirzbięta 1569
Książka pochodzi ze zbiorów Tytusa Działyńskiego. Jest współoprawiona z sygnaturami Cim.Qu.2164-2166. Posiada liczne notatki rękopiśmienne, w tym odniesienia do wcześniejszych właścicieli: „Conventus Calissiensis Ord[inis] Min[orum] Con[ventualium] ad S. Stanislaum” oraz „Pro conventu Culmensi”
Oswald Croll (ok. 1560-1609), paracelsysta i alchemik, lekarz m. in. cesarza Rudolfa II, Krystiana księcia Anhalt-Bernburg. Temu drugiemu dedykował swoje najbardziej znane dzieło Basjjjca chymica.
Basilica składa się z trzech części, które niekiedy były wydawane osobno. Pierwsza z nich, Praelatio, jest omówienie doktryn paracelsyzmu, druga część poświęcona jest praktyce farmaceutycznej i terapeutycznej, ostatnia jest traktatem o doktrynach sygnatur czyli korespondencji.
Basilica chymica […] In fine libri additus est autoris eiusdem tractatus novus de signaturis rerum internis. T. 1 Prefatio admonitoria […], Francofurtum [nakł.] G. Tampachius [1611 ca] .
Niedatowany przedruk z frankfurckiej edycji Tampachiusa z 1609 r.
Basilica chymica […]. [1], Venetia Combi 1643
Weneckie wydanie. W zbiorach zachowało się bez karty tytułowej.
Ole Borch (1626-1690), profesor botaniki i chemii na uniwersytecie w Kopenhadze, zajmował się również filologią, poezją i historią. Opublikował kilka prac na temat historii alchemii, które są nadal cenne ze względu na wiadomości faktograficzne, które zbierał odwiedzając alchemików w całej Europie. Druga pozycja to historyczno-krytyczny przegląd literatury alchemicznej, po raz pierwszy wydany rok wcześniej. Stanowiła ona znaczący postęp wobec pierw- szej bibliografii alchemicznej Piotra Borela 40 , która była jedynie bezkrytycznym wykazem, zawierającym wiele błędów i fikcyjnych tytułów.
De ortu et progressu chemiae, […]. Hafnia M. Godicchenius [nakł.] P. Haubold 1668 [rz.]
Książka nazywana najbardziej znanym zarysem historii alchemii, zawierającym jej obronę przed zarzutami Kirchera i Hermana Conringa. Egzemplarz w zbiorach Biblioteki jest współoprawiony z sygnaturą 1230 (Borrichius Olaus Conspectus scriptorum chemicorum), 1231 (Bericht, Außführlicher) oraz rękopisem Index capitum .
Rękopis zawiera łacińskie tłumaczenie jednej z książek Johanna Conrada Dippela (1673-1734) – odkrywcy błękitu pruskiego i oleju destylowanego z krwi i kości, który uważał za eliksir życia („olej Dippela” jest do dzisiaj stosowany w medycynie).
Przez ówczesnych był oskarżany o wykradanie szczątków ludzkich z grobów. Sam podpisywał się jako „Dr. Frankenstein” (urodził się w miejscowości Frankenstein). Według jednej z hipotez był pierwowzorem lub inspiracją dla powieści Mary Shelley.
Johann Rudolf Glauber (1604-1670) był synem fryzjera z Karlstadt we Frankonii. W poszukiwaniu kamienia filozoficznego odwiedził laboratoria w Paryżu, Bazylei, Salzburgu i Wiedniu. Będąc we Wiedniu odkrył w jednym ze źródeł sól, którą nazwał sal mirabilis, a która dziś nosi jego imię (sól glauberska czyli siarczan(VI) sodu, Na2S04). W 1648 r. osiadł w Amsterdamie, gdzie założył Instytut Hermetyczny. Uznawany jest za twórcę przemysłu chemicznego, a w swoich teoriach ekonomicznych znacznie wyprzedzał epokę.
Cykl zatytułowany Miraculum mundi wydawany był w Amsterdamie jednocześnie po łacinie i po niemiecku, a później kilkakrotnie wznawiany (np. Praga 1704 r.) i włączony do wydań zbiorowych.
Komplet wydawanej w częściach w latach 1656-1668 farmakopei spagirycznej czyli alchemicznych technologii przygotowywania lekarstw.
Praca poświęcona jest kolejnej opisanej przez Glaubera technologii – otrzymywanie kamienia winnego (cremon tartari czyli wodorowinianu potasowego).
Książka (podobnie jak dzieło o sygnaturze 160) są reakcjami na ataki Christopha Farnera, który był laborantem u Glaubera, a następnie opublikował jego sekrety i wyszydził je. Obaj ogłosili szereg druków i pamfletów, pomawiając się wzajemnie o szarlatanerię, oszustwa i niewiedzę.
Michał Sędziwój (1566-1636) to największy polski alchemik. Działał głównie w Pradze i Krakowie, ale podobnie jak inni alchemicy podróżował po dworach europejskich, również w misjach dyplomatycznych. Już za życia wiązano z nim szereg legend, a później trafił do folkloru ludowego Polski i Czech, a także poświęcono mu wiele dzieł literackich. Jego trzy podstawowe traktaty (pierwotnie wydane anonimowo w latach 1604, 1607 i 1616) cieszyły się niezwykłą popularnością, były wydawane ok. 70 razy przed rokiem 1800 i tłumaczone na wiele języków.
Egzemplarz kórnicki jest edycją tłumaczenia niemieckiego trzech tekstów alchemika, która była pierwszą, w której ujawniono tożsamość autora. Opublikował ją Łazarz Zetzner.
Galeria powstała na podstawie artykułu:
Zobacz ostatnie wpisy na blogu:
- W poszukiwaniu kamienia filozoficznego.
- Od księgozbioru Tytusa Działyńskiego do platformy cyfrowej dostępnej dla każdego.
- Klaudyna Potocka z domu Działyńska (1801-1836)
- Z czego modlono się w średniowieczu?
- Radzewo na dawnych mapach ze zbiorów PAN Biblioteki Kórnickiej
Kategorie:
- Historia (17)
- Kolekcje (2)
- Kórnickie skarby (2)
- Materiały edukacyjne (1)
- Projekty (1)
- Zbiory Biblioteki Kórnickiej (3)