Celestyna Gryzelda z Zamoyskich Działyńska

Celestyna Gryzelda z Zamoyskich Działyńska, żona Tytusa Działyńskiego (1804-1883). Ur. w Zamościu 25 IX, córka ordynata Stanisława Zamoyskiego i Zofii ks. Czartoryskiej.

Gryzelda Celestyna (Celina) z Zamoyskich Działyńska (1804–1883) w młodym wieku, ukazana w popiersiu, w prawym profilu, z twarzą zwróconą 3/4 w prawo. Ujęcie z zanikającym u dołu obrazem; ciemny ubiór zapięty na szereg guzików, pod szyją jasny kołnierzyk. Twarz, włosy oraz tło podmalowane akwarelą. — *Celestyna* z Zamoyskich Działyńska (1804–1883) w młodym wieku
Platforma Cyfrowa: AO VIII 698

W 1825 poślubiła Adama Tytusa hr. Działyńskiego i przeniosła się następnie do Wielkopolski. Po wybuchu powstania listopadowego podążyła za mężem do Warszawy i brała udział w samarytańskiej akcji jego siostry Klaudyny Potockiej. Z upadkiem powstania Działyńscy, pozbawieni dóbr w Wielkopolsce, które rząd pruski obłożył sekwestrem, zamieszkali w Oleszycach pod Jarosławiem, majątku Gryzeldy. Tutaj rozwinęła ona żywą działalność oświatową i wychowawczą wśród ludu wiejskiego, zakładając po wioskach ochronki i szkoły.

Rysunek przedstawia dwór w Oleszycach oraz jego otoczenie. Na pierwszym planie gazon ujęty biegnącą z prawej strony drogą, z kompozycją krzewów pośrodku. Za gazonem kilka liściastych drzew rosnących przy sztachetowym płocie. Za płotem pagórek ze ściętym czubkiem, na którym stoi barokowy, jednokondygnacyjny dwór z alkierzami, do którego prowadzi droga z płotem po prawej stronie. Budynek główny nakryty wysokim dachem czterospadowym z kominami i dwoma okienkami powiekowymi, alkierze, na rzucie prostokąta, nakryte osobnymi daszkami wielospadowymi z kominami. Elewacje dworu rozczłonkowane pilastrami usytuowanymi między prostokątnymi oknami zwieńczonymi odcinkami gzymsu. W lewej części wzgórza kępa liściastych drzew. Na lewo od wzgórza widok równiny z polami i łąkami, kilkoma drzewami oraz zarysem dwomów nakrytych dachami dwuspadowymi. Na prawo, w prawej części pola obrazowego, na bliższym planie niski, jednokondygnacyjny budynek nakryty płaskim, czterospadowym dachem polskim z kominem pośrodku. Jego główna elewacja pięcioosiowa, z prostokątnymi oknami i prostokątnym wejściem na osi, elewacja boczna z dwoma prostokątnymi oknami. Za budynkiem zarys niskiej chatki, za nią zaś potężna ściana żywopłotu załamanego po prawej pod kątem prostym, niknącego za prawą krawędzią pola obrazowego. Analogiczny odcinek żywopłotu, acz w lustrzanym odbiciu, widoczny w głębi pola obrazowego, bliżej osi. „Oleszyce, wiano Celiny z Zamojskich hrabiny Działyńskiej rysunek jej własnoręczny z natury zdjęty w r.1845.” „Wład. Kontrowicz-Irena Mickiewicza 42 | Poznań, ul Sporna 11 | (przy Wałach Leszczyńskiego)” „Darowany Bibliotece Kórnickiej w maju 1964 r” „347 a 1964” „330x150” „zob A. XXIV. 2063, 2074” „J. Szymański, założ. 1880, Śrem, Rynek 57, Introligatornia i oprawa obrazów, czyszczenie starych obrazów jak miedziorytów, stalorytów itp., oprawa pod gwarancją od zajścia kurzu” — Oleszyce, wiano Celiny z Zamojskich hrabiny Działyńskiej. Rysunek jej własnoręczny z natury zdjęty w roku 1845
Platforma Cyfrowa: BO X 270

W Poznaniu i w dobrach kórnickich, do których powróciła w r. 1842 po zniesieniu sekwestru, rozpoczęła na dużą skalę prace filantropijne. Niosła pomoc ubogim i chorym, zorganizowała w Poznaniu Towarzystwo Dobroczynności, które przekształciła w r. 1853 na Towarzystwo Pań Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo. Głównym celem tych zrzeszeń było tworzenie ochronek dla ubogich dzieci, odwiedzanie i pielęgnowanie chorych. W Kórniku założyła istniejący do dzisiaj Dom Sióstr Miłosierdzia z ochronką, szpitalem i pracownią, w której młodzież żeńska uczyła się ręcznych robót. Około 1860 r. osadziła siostry miłosierdzia w Środzie, w swych zaś Oleszycach felicjanki z Krakowa. Opiekowała się siostrami służebniczkami w Jaszkowie w Wielkopolsce, wspierała także inne zgromadzenia, oddające się pracom społecznym. Za zasługi na polu działalności charytatywnej generał sióstr miłosierdzia uczynił ją w Paryżu w r. 1846 członkiem tego zgromadzenia.

Druki dot. Towarzystwa Sw. Wincentego a Paulo w Poznaniu i w Paryżu: Sprawozdania z działalności, ustawy, protokóły zebrań Tow. w Paryżu, formularze etc. — Druki dot. Towarzystwa Sw. *Wincentego* a *Paulo* w Poznaniu i w Paryżu: Sprawozdania z działalności, ustawy, protokóły zebrań Tow. w Paryżu, formularze etc.
Platforma Cyfrowa: BK 07505

W r. 1848 żywiła więźniów politycznych w fortecy poznańskiej. Po wybuchu powstania styczniowego zamieniła pałac w Poznaniu w pracownię, w której przygotowywała odzież. W r. 1871 była opiekunką jeńców francuskich w Poznaniu. Szczególniejszą troskliwością otaczała inwalidów powstań narodowych, weteranów, wdowy i sieroty po nich. Dla zebrania środków na te cele urządzała w swym pałacu w Poznaniu koncerty, odczyty, wystawy obrazów i loterie. Ofiarna dla innych, żyła niezwykle skromnie.

Pejzaż w okolicy górzystej, malowany w tonach zielono-brązowych i niebieskich (niebo), z akcentami bieli (obłoki, wodospad). Po prawej na pierwszym planie rzeczka płynąca ze strony widza z fragmentarycznym widocznym brzegiem i skalistym progiem tworzącym wysepkę i wodospad. W głębi mostek. Po lewej wiodąca w głąb droga, na pierwszym planie odkryta, dalej porośnięta starymi drzewami. Między rzeką i drogą zagroda wiejska częściowo ukryta wsród drzew. Niebo niebieskie zasnute białymi i złocistymi obłokami. Z lewej w głębi łąńcuch górski. Na tle pejzażu odbywa się potyczka. Po prawej, na brzegu i skalistym progu rzeczki żołnierze w bluzach, granatowych spodniach i czerwonych rogatywkach (powstańcy polscy?) - jeden z nich w białej bluzie i szablą w ręku wydaje rozkazy, trzej strzelają, jeden wpada do rzeki. Po drugiej stronie rzeki sześciu przeciwników w brunatnych mundurach - jedni z nich strzelają, inni padają w walce. Na moście kilku żołnierzy spieszących im na pomoc. Rama nowa, drewniana, złocista. — Scena batalistyczna z Powstania *Styczniowego* Franciszek Tepa (1828–1889)
Platforma Cyfrowa: MK 3474

Zmarła 10 VII 1883 w Poznaniu.

Opracowano na podstawie biogramu Stanisława Bodniaka, PSP, t.VI, 1948, s. 76.